Ἐτικέττες
Α΄. Γέννηση τῆς Παναγίας ἐκ Πνεύματος Ἁγίου καὶ σαρκὸς τῶν γονέων της.
Ἡ γέννηση τῆς Παναγίας δὲν ἦταν μόνο «φύσεως τόκος» λέγει ὁ Νικόλαος Καβάσιλας (1322-1392) ἀλλὰ καὶ καρπὸς τῆς ἐνάρετης ζωῆς καὶ τῆς προσευχῆς τῶν γονέων της. Ἡ ἐνάρετη ζωὴ καὶ ἡ προσευχὴ τῶν γονέων της εἶχαν σὰν ἀποτέλεσμα, ἡ δημιουργία τῆς Παναγίας νὰ μὴ εἶναι μόνον ἐκ τοῦ σαρκικοῦ θελήματος τῶν γονέων της, ἀλλά, θὰ λέγαμε, καὶ ἐκ Πνεύματος Ἁγίου. Αὐτὸ συμβαίνει καὶ στὴ γέννηση πολλῶν μεγάλων ἁγίων ποὺ ἔρχονται στὸν κόσμο ἁγιασμένοι «ἐκ κοιλίας μητρὸς» (Λουκ. 1,15). Ὅταν μεγαλώνουν, ἔχουν προσθήκη Ἁγίου Πνεύματος, ἀναλόγως τῶν δικῶν τους ἀγωνισμάτων καὶ ἀσκήσεων. Ἀλλά, τὴ βάση θὰ λέγαμε, τοῦ Ἁγίου Πνεύματος τὴν ἔχουν ἐκ κοιλίας μητρός. Ἂς θυμηθοῦμε τὸν Ἰσαὰκ ποὺ ἀποκτᾷ ὁ Ἀβραὰμ καὶ ἡ Σάρα στὰ γεράματά τους μετὰ ἀπὸ 25 χρόνια ἀναμονῆς καὶ προσευχῶν, τὸν προφήτη Σαμουὴλ ποὺ ἀποκτᾷ ἡ στείρα Ἄννα κατόπιν προσευχῆς, τὸν Πρόδρομο ποὺ ἀποκτοῦν ὁ Ζαχαρίας καὶ ἡ Ἐλισάβετ κατόπιν ἁγίας ζωῆς καὶ προσευχῶν καὶ τόσους πολλούς. Βρίθουν τὰ συναξάρια τῆς Ἐκκλησίας μας ἀπὸ παρόμοιες περιπτώσεις.
Εὐτυχισμένα τὰ παιδιὰ ποὺ δὲν εἶναι μόνο καρπὸς τοῦ σαρκικοῦ θελήματος τῶν γονέων τους ἀλλὰ καὶ τῶν προσευχῶν τους καὶ τῆς ἁγίας ζωῆς τους. Κατὰ κάποιο τρόπο εἶναι καὶ αὐτὰ «ἐκ Πνεύματος Ἁγίου» καὶ τῆς σάρκας τῶν γονέων τους. Ἐπίσης εὐτυχισμένα τὰ παιδιὰ αὐτά, διότι στὸ DNA τους λαμβάνουν τὰ ἐκτυπώματα τῶν ἀρετῶν τῶν γονέων τους καὶ κληρονομοῦν τὸν ὑγιῆ ψυχοσωματικό τους κόσμο. Δὲν τὰ βασανίζουν ἁμαρτωλὲς καταβολὲς καὶ ἐξασθενημένες φύσεις ἀθλίων γονέων. Παίρνουν δῶρο ἀπὸ τοὺς γονεῖς τους τὴ βάση γιὰ νὰ δομήσουν καὶ νὰ τελειοποιήσουν τὴ δική τους ἁγιότητα.
Μεγάλη καὶ ἡ τιμὴ τῶν γονέων ποὺ δημιουργοῦν τέτοια παιδιά. Γίνονται συνεργοὶ τοῦ Θεοῦ στὸ ἔργο τῆς θείας οἰκονομίας. Δὲν ἱκανοποιοῦν, ἐγωϊστικὰ καὶ ἀνθρωποκεντρικὰ μόνο, τὸ σαρκικὸ θέλημά τους. Τὰ παιδιά τους εἶναι ἕνα δῶρο καὶ ἕνα ἔπαθλο τοῦ Θεοῦ στοὺς ἀγῶνές τους γιὰ τὴν ἐπίτευξη τῆς ἁγιότητάς τους. Κοντὰ σ’ αὐτὰ χαίρονται καὶ τιμῶνται καὶ αὐτοί. Καθημερινὰ μνημονεύεται ἡ Παναγία μας στὶς ἀκολουθίες τῆς ἐκκλησίας μας. Καθημερινὰ μνημονεύονται καὶ οἱ γονεῖς της, ὁ Ἰωακεὶμ καὶ ἡ Ἄννα.
Β΄. Ἡ Παναγία εἶναι ἄνθρωπος σὰν καὶ μᾶς.
Ἡ Θεοτόκος δὲν ὑπῆρξε ἕνα ἰδιαίτερο δημιούργημα τοῦ Θεοῦ χωρὶς τὰ κοινὰ γνωρίσματα τοῦ γένους τῶν ἀνθρώπων καὶ χωρὶς τὶς συνέπειες τῆς προπατορικῆς ἁμαρτίας. Ἦταν τέλειος ἄνθρωπος, ἀπόγονος τοῦ Ἀδὰμ καὶ τῆς Εὔας, μὲ ὅ,τι αὐτὸ συνεπάγεται. Ἡ σύλληψή της ἔγινε κατὰ Θεόν, ἀλλὰ δὲν ἦταν ἄσπιλη ὅπως πρεσβεύουν οἱ παπικοί. Ἔγινε ἐκ σπέρματος καὶ ὄχι μόνο ἐκ Πνεύματος.
Τὸ ἐπεισόδιο, ποὺ ἡ Παναγία θέλει νὰ διακόψει τὸ κήρυγμα ὁ Χριστὸς καὶ νὰ ὑποδεχθεῖ αὐτὴν καὶ τὰ ἀδέλφια του, δίνει ἀφορμὴ στὸν ἱερὸ Χρυσόστομο νὰ παρατηρήσει ὅτι ἡ Παναγία εἶχε ὅλες τὶς ἀδυναμίες μιᾶς συνηθισμένης μητέρας. Ἤθελε νὰ σταματήσει τὸ κήρυγμα ὁ Χριστὸς καὶ νὰ τὴν ὑποδεχθεῖ, ὥστε ὁ κόσμος ν’ ἀρχίσει νὰ ῥωτᾷ ποιὰ εἶναι αὐτή, ποὺ γιὰ χάρη της ἔγινε αὐτό, καὶ νὰ φανερωθεῖ ἔτσι ἡ ἰδιότητά της καὶ νὰ καμαρώσει κοντὰ στὸν υἱό της. Ἡ ἀπάντηση τοῦ Χριστοῦ, «Μήτηρ μου καὶ ἀδελφοί μου οὗτοί εἰσιν οἱ τὸν λόγον τοῦ Θεοῦ ἀκούοντες καὶ ποιοῦντες αὐτὸν» (Λουκ. 8,21), διορθώνει τὴν ἀνθρώπινη ἀδυναμία τῆς μητέρας Του καὶ ἀποκαλύπτει τὴν δυνατότητα κάθε ἀνθρώπου νὰ γίνει «Παναγία», ἐὰν ἀκούει τὸν λόγο τοῦ Θεοῦ καὶ τὸν φυλάσσει. Τὸ ἴδιο εἶπε ὁ Χριστός, ὅταν μιὰ γυναῖκα μακάρισε τὴν μητέρα Του. Εἶπε: «Βεβαίως καὶ εἶναι καλότυχη ἡ μητέρα Μου (μενοῦνγε). Ἀλλὰ καλότυχοι εἶναι καὶ ὅσοι ἀκοῦν τὸν λόγο τοῦ Θεοῦ καὶ τὸν φυλάσσουν (Λουκ. 11,27-28)».
Ὁ Νικόλαος Καβάσιλας λέγει· «Ἡ πανάμωμος παρθένος οὺ πόλιν σχοῦσα τὸν οὐρανόν, οὐκ ἀπὸ τῶν ἐκεῖ γενομένη σωμάτων, ἀλλ’ ἀπὸ γῆς τὸ ἴσον ἅπασι τρόπον αὐτοῦ τοῦ πεσόντος γένους». Ἐν τούτοις «μόνον ἄνθρωπος οὖσα καὶ τῶν κοινῶν τούτων ἀνθρώποις μετασχοῦσα πλέον οὐδέν, ἔπειτα μόνη τὴν κοινὴν διέφυγεν νόσον» (Λόγος εἰς τὴν Γέννησιν). Δηλαδὴ ἡ Παρθένος οὔτε οὐράνια καταγωγὴ εἶχε οὔτε ἄγγελος ἦταν, ἀλλὰ ἦταν ὁμοιοπαθὴς μὲ τὸ πεσμένο ἀνθρώπινο γένος. Κι ὅμως ἐνῷ ἦταν ἕνας συνηθισμένοος ἄνθρωπος, μόνον αὐτὴ διέφυγε τῶν θανασίμων ἁμαρτιῶν. Ἐδῶ θὰ πρέπει νὰ θυμηθοῦμε τὸν ἅγιο Χρυσόστομο, ὁ ὁποῖος προτρέποντας κάποτε τοὺς ἀκροατές του νὰ μοιάσουν τὸν Πέτρο καὶ τὸν Παῦλο καὶ ἀκούγοντας τὶς ἀντιῤῥήσεις τους ὅτι αὐτοὶ εἶναι μεγάλοι καὶ τρανοὶ καὶ ὄχι σὰν ἐμᾶς, εἶπε· «Γιατί, ἄνθρωποι σὰν καὶ μᾶς ἦταν χωρὶς νὰ ἔχουν τίποτα ἰδιαίτερο».
Γ΄. Δυσχέρειες ποὺ ἀντιμετώπισε ἡ Παναγία.
Ἡ Παναγία ὄχι μόνο ἀγωγίστηκε χωρὶς νὰ λάβει ἐπιπλέον βοήθεια ἀπὸ τὸν Θεὸ καὶ χωρὶς νὰ ἔχει κάποιο ξεχωριστὸ προνόμιο, ἀλλὰ τὸ θαυμαστὸ εἶναι ὅτι δὲν ζοῦσε μέσα στὴν τρυφὴ τοῦ παραδείσου ὅπως ὁ Ἀδὰμ οὔτε μέσα στὴ χάρη τῶν μυστηρίων τῆς Ἐκκλησίας ὅπως οἱ ἄνθρωποι μετὰ τὴν ἔλευση τοῦ Χριστοῦ.
Ἡ Παναγία ἔμοιασε σ’ αὐτὸ τοὺς δικαίους τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης· Ἄβελ, Ἐνώχ, Νῶε, Ἀβραάμ, Ἰσαάκ, Ἰακώβ, Ἰωσήφ, Μωϋσῆ, οἱ ὁποῖοι χωρὶς νὰ ἔχουν τὸν ναὸ τοῦ Σολομῶντος, χωρὶς νὰ μετέχουν τῶν θυσιῶν τῆς Π.Δ., χωρὶς νὰ ἔχουν τὴν βοήθεια τοῦ Νόμου, φθάσανε σὲ ὕψη ἀρετῆς καὶ πίστεως καὶ ὑπακοῆς στὸν Θεό.
Δ΄. Τελειότητα Παναγίας.
Ἡ Παναγία, ἀξιοποιώντας μόνο τὰ κοινὰ γνωρίσματα τοῦ «κατ’ εἰκόνα», φανέρωσε τὸν ἀληθινὸ ἄνθρωπο καθαρὸ καὶ ἀκέραιο, ὅπως εἶχε δημιουργηθεῖ ἀπὸ τὰ χέρια τοῦ Θεοῦ. Ἡ Παναγία εἶναι ἐκεῖνος ὁ ἄνθρωπος, ποὺ ἐνῷ μποροῦσε ν’ ἁμαρτήσει, ἐν τούτοις δὲν ἁμάρτησε καὶ μὲ τὴ δική της δύναμη, ζέση καὶ προθυμία παρέμεινε ἀναμάρτητη. Αὐτὴν τὴν ψυχικὴ ὀμορφιὰ καὶ ἁγνότητα ἐκτίμησε ὁ Πλάστης μας, ὁ ὁποῖος θελχθεὶς ἀπὸ τὴν ἁγιότητά της ἦρθε καὶ σκήνωσε σ’ αὐτήν.
Ὅταν τὴν ἀποκάλυψε ὁ ἄγγελος, ὅτι «Πνεῦμα Ἅγιον ἐπελεύσεται ἐπί σε καὶ Δύναμις Ὑψίστου ἐπισκιάσει σοι», δὲν ἀνέφερε γιὰ ἄφεση ἁμαρτιῶν καὶ γιὰ ἀπαλλαγὴ ἀπὸ ἐνοχές. Ἐὰν συγκρίνουμε τὸν εὐαγγελισμὸ μὲ τὸ ὄραμα τοῦ Ἡσαΐα ποὺ εἶδε τὸν Θεό, βλέπουμε τὴν διαφορά. Ὁ Ἡσαΐας μόλις εἶδε τὸν Θεὸ ἐλεεινολογοῦσε τὸν ἑαυτό του, γιατὶ ἐνῷ εἶχε ἀκάθαρτα χείλη καὶ κατοικοῦσε ἐν μέσῳ λαοῦ ἔχοντος ἀκάθαρτα χείλη, εἶδε τὸν Κύριο. Ἀπεστάλη τότε ἕνα Σεραφὶμ καὶ καθάρισε τὶς ἀνομίες καὶ τὶς ἁμαρτίες τοῦ Προφήτου μ’ ἕνα κάρβουνο ποὺ πῆρε ἀπὸ τὸ θυσιαστήριο (Ησ. 6ο κεφ.). Ἐδῶ, οὔτε ἡ Παναγία ἐλεεινολογεῖ τὸν ἑαυτό της οὔτε ὁ ἄγγελος τὴν καθαρίζει. Μόνο ῥωτῷ πῶς θὰ γεννήσει, ἀφοῦ δὲν ἔχει ἄνδρα. Ὁ Νικόλαος Καβάσιλας τὴν παρουσιάζει νὰ διατείνεται· «Ἐγὼ μὲν τοῦ Θεοῦ πρὸς ὑποδοχὴν ἕτοιμος καὶ ἱκανῶς ἔχω παρασκευῆς» (Λόγος εἰς Εὐαγγελισμόν).
Συνεπῶς ἡ ἔλευση τοῦ Ἁγίου Πνεύματος δὲν σημαίνει κάθαρση τῆς Παναγίας, ἀλλὰ προσθήκη χαρισμάτων, ὅπως συμβαίνει μὲ τοὺς ἀγγέλους ποὺ δὲν ἔχουν καμμία σχέση μὲ τὴν ἁμαρτία. Ἡ Παναγία ἁπλῶς μετὰ τὴν ἔλευση τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ἔμεινε ἀμετακίνητη στὸ ἀγαθό, ὅπως οἱ ἄγγελοι μετὰ τὴν ἐλεύθερη ἐκλογὴ τῆς ἀρετῆς ἔμειναν σταθεροὶ στὸ καλό. Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς σὲ ὁμιλία του γιὰ τὸν εὐαγγελισμὸ τῆς Θεοτόκου, λέγει χαρακτηριστικὰ ἀνακεφαλαιώνοντας τὴν πατερικὴ σκέψη πάνω στὸ θέμα αὐτό· ἡ καθαρὰ καθαίρεται καὶ ἡ ἁγία ἁγιάζεται πρὸς ἔτι μείζοντα ἁγιασμὸν αὐτῆς.
Ἡ Παναγία, πρὶν φανερώσει τὸν Θεὸ σωματικὰ στὸν κόσμο, τὸν ἀποτύπωσε καὶ τὸν ἀπεικόνισε πρῶτα, μὲ τὰ ἴδια της τὰ ἔργα, πάνω στὸν ἑαυτό της. Γι’ αὐτὸ ὁ Θεὸς τὴν ἔκανε ναὸ καὶ μητέρα Του. Σκήνωσε καὶ στὴν ψυχὴ καὶ στὸ σῶμά Της. Ἡ Παναγία ἦταν ἱερώτερη ἀπὸ τὸ θυσιαστήριο τοῦ ναοῦ τοῦ Σολομῶντος. Γι’ αὐτὸ τὸ σῶμά Της δὲν τὸ ἐπισκίαζαν ἄγγελοι, ἀλλὰ ὁ ἴδιος ὁ Θεός. «Δύναμις Ὑψίστου ἐπισκιάσει σοι». Τὸ αἷμά της δὲν τὸ δέχθηκε τὸ θυσιαστήριο, ἀλλὰ τὸ πῆρε ὁ ἴδιος ὁ Θεός. Τὸ αἷμά της ἔγινε αἷμα Θεοῦ.
Ε΄. Εὔα βοηθὸς Ἀδάμ, Μαρία βοηθὸς Θεοῦ.
Ἡ Εὔα ἔγινε ἡ μόνη βοηθὸς τοῦ Ἀδὰμ ἀπ’ ὅλο τὸ βασίλειο τῶν ζώων καὶ τῶν φυτῶν, γιατὶ ἦταν ὁ μόνος ἄνθρωπος. Κατὰ παρόμοιο τρόπο, μόνο ἡ Παναγία ἀπ’ ὅλη τὴν κτίση βοήθησε τὸν Θεὸ γιὰ νὰ σαρκωθεῖ. Γιατὶ ἦταν ἡ μόνη ποὺ μὲ τὴν ἁγιότητα καὶ τὴν ἐνάρετη ζωή της συμμετεῖχε στὴν χρηστότητα τοῦ Θεοῦ. Δὲν ἦταν ἁπλὰ ἕνα ὄργανο τοῦ Θεοῦ ἀλλὰ ἕνας ξεχωριστὸς καὶ ἱκανὸς συνεργάτης. Ἡ Παναγία πίστεψε στὰ λόγια τοῦ ἀγγέλου, καὶ θέλησε νὰ συνεργασθεῖ μὲ τὸν Θεό, καὶ προετοίμασε μὲ ἄσκηση καὶ προσευχὴ τὸν ἑαυτό της γιὰ νὰ ἑλκύσει τὴ χάρη τοῦ Θεοῦ. Ἐὰν δὲν ἐνεργοῦσε ἔτσι δὲν θὰ πρωτοστατοῦσε στὸ ἔργο τῆς Θείας Οἰκονομίας. Κι αὐτὸ γίνεται φανερό, ἀπὸ τὸ ὅτι ὅσο ἡ Παναγία ζητοῦσε ἀπὸ τὸν ἄγγελο ἐξηγήσεις γιὰ τὸν παράδοξο τρόπο τῆς κυοφορίας της, ὁ Θεὸς δὲν ἐρχόταν μέσα της. Ἀπὸ τὴν στιγμὴ ὅμως ποὺ ἄκουσε τὴν ἀπάντηση τοῦ ἀγγέλου, πίστεψε στὸ ἔργο τῆς σωτηρίας τῶν ἀνθρώπων, καὶ δέχθηκε ἐλεύθερα νὰ συμμετάσχει σ’ αὐτό, ὁ Θεὸς ἀμέσως φόρεσε τὴν ἀνθρώπινη σάρκα καὶ αὐτὴ ἔγινε Θεοτόκος.
Ὅταν ὁ Θεὸς ἔκανε τὸν ἄνθρωπο, δὲν ζήτησε τὴν συνδρομὴ τοῦ Ἀδάμ. Δὲν ὑπῆρχε ἄλλωστε. Ὅταν ὅμως ἐπρόκειτο νὰ τὸν ἀνακαινίσει, ῥώτησε τὴν ἀνθρωπότητα στὸ πρόσωπο τῆς Παναγίας.
Ἡ ἐνσάρκωση εἶναι ἔργο τῆς Ἁγίας Τριάδος ἀλλὰ καὶ ἔργο τῆς θελήσεως καὶ τῆς πίστεως καὶ τῆς ἀρετῆς τῆς Παναγίας. Ὅπως ὁ Χριστὸς προσέλαβε ὅλο τὸν ἄνθρωπο, νοῦν-ψυχὴ-σάρκα, ἔτσι καὶ ἡ Παναγία δὲν ἔδωσε μόνο τὴ σάρκα της, ἀλλὰ προσέφερε τὸ νοῦ καὶ τὴ θέλησή της. Ὁλόκληρο τὸ ψυχοσωματικό της εἶναι. Δὲν ἦταν ἁπλῶς ἑτεροκίνητη μηχανὴ στὰ χέρια τοῦ Θεοῦ. Ἀλλὰ μιὰ λογική, σοβαρὴ καὶ ὑπεύθυνη ὕπαρξη, ποὺ εἶπε τὸ μεγάλο ναὶ στὴν πρόσκληση τοῦ Θεοῦ.
ΜΕΛΕΤΙΟΣ ΑΠ. ΒΑΔΡΑΧΑΝΗΣ
ΑΡΧΙΜΑΝΔΡΙΤΗΣ
megalomartys 